Współczesny świat otacza się tworzywami sztucznymi – od naczyń kuchennych po zabawki – a w wielu z nich znajdują się związki zaburzające gospodarkę hormonalną. Substancje takie jak bisfenol A (BPA) czy ftalany mogą przenikać do organizmu matki i płodu przez łożysko, co budzi obawy o zdrowie rozwijającego się dziecka. Badania z lat 2021–2025 potwierdziły obecność mikroplastików (cząstek <5 mm) w łożysku, jajnikach, płynie owodniowym i nawet mózgu płodu. Wysoka ekspozycja prenatalna na te związki została powiązana z zaburzeniami wzrostu płodu, wcześniactwem, niską masą urodzeniową i ryzykiem rozwoju chorób przewlekłych.
Spis treści
Chemikalia w plastiku a rozwój ciąży i płodu
Bisfenol A (BPA), ftalany i parabeny to jedne z najlepiej udokumentowanych substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego. W najnowszych badaniach opublikowanych w 2024 i 2025 roku dowiedziono:
- obecności mikroplastików w jajnikach kobiet leczących się z powodu niepłodności,
- zaburzeń hormonalnych prowadzących do poronień, porodu przedwczesnego i zmian w funkcjonowaniu łożyska,
- efektów epigenetycznych – czyli długofalowych zmian w ekspresji genów dziecka.
Mikroplastiki: niewidoczna groźba
Mikro- i nanoplastiki zostały wykryte we wszystkich analizowanych łożyskach, płynach owodniowych oraz pęcherzykach jajnikowych. Zdolne do bioakumulacji, wywołują stany zapalne, stres oksydacyjny i potencjalnie mutacje DNA. Na podstawie modeli zwierzęcych sugeruje się, że przewlekła ekspozycja na mikroplastik:
- może prowadzić do powstawania zmian nowotworowych,
- zaburza dojrzewanie komórek rozrodczych,
- uszkadza barierę krew–mózg i zwiększa ryzyko chorób neurologicznych.
Wpływ plastiku na układ hormonalny, rozrodczy i nerwowy
Narażenie na BPA i ftalany:
- zwiększa ryzyko autyzmu (zwłaszcza u chłopców),
- prowadzi do zaburzeń rozwoju mózgu i niższego IQ,
- może mieć wpływ na rozwój cukrzycy typu 2, otyłości i zespołu PCOS w wieku dorosłym,
- obniża jakość nasienia i funkcje reprodukcyjne u mężczyzn w dorosłości.
Jak unikać plastiku – wyraźne zalecenia dla mam i rodzin
Zalecenia Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), WHO i ECHA z 2023–2025 roku podkreślają jedno: należy ograniczyć kontakt z plastikiem w ciąży i u niemowląt do minimum.
Na co zwrócić uwagę, aby ograniczyć kontakt dziecka z toksycznymi substancjami z plastiku?
Unikaj:
- podgrzewania mleka lub mieszanki w plastikowych butelkach,
- przechowywania żywności w plastikowych pojemnikach,
- kupowania zabawek bez certyfikatów bezpieczeństwa,
- używania tanich, nieopisanych smoczków i gryzaków niewiadomego pochodzenia.
Wybieraj świadomie:
- produkty wykonane ze szkła, stali nierdzewnej lub silikonu medycznego,
- oznaczenia informujące o braku BPA i ftalanów, najlepiej z certyfikatem UE,
- karmienie piersią, jeśli to możliwe – to najbezpieczniejszy sposób żywienia niemowląt,
- plastiki oznaczone cyframi innymi niż 3 (PVC) i 6 (PS), które mogą zawierać szkodliwe substancje.
Świadomość zagrożeń i wczesna profilaktyka to najlepsza inwestycja w zdrowie dziecka.
Plastik to materiał powszechny, ale podejmując przemyślane decyzje zakupowe, możemy znacząco ograniczyć jego wpływ na zdrowie najmłodszych.
Źródła naukowe: WHO (2023), Nature Biotechnology (2024), PubMed, The Guardian (2025), EFSA, ECHA, NEJM, Florey Institute of Neuroscience (2024).
