Spis treści
Dlaczego choroby tarczycy mają kluczowe znaczenie dla przebiegu ciąży?
Badania z ostatnich lat jednoznacznie pokazują, że nawet subkliniczne zaburzenia funkcji tarczycy mogą zwiększać ryzyko powikłań ciążowych, w tym poronienia, porodu przedwczesnego, stanu przedrzucawkowego, a także wpływać na długoterminowy rozwój dziecka (Liu i in., The Lancet Diabetes & Endocrinology, 2023).
Tarczyca matki jest jedynym źródłem hormonów tarczycy dla płodu do około 12. tygodnia życia płodowego. Nawet niewielkie odchylenia od normy mogą zaburzyć rozwój układu nerwowego dziecka oraz utrzymanie ciąży.
Najnowsze odkrycia naukowe: tarczyca a poronienie
1. Subkliniczna niedoczynność tarczycy (SCH) zwiększa ryzyko o 30–50%
- Meta-analiza 2023 (Wang et al., Frontiers in Endocrinology) na ponad 130 000 pacjentkach wykazała, że subkliniczna niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronienia o około 39% w porównaniu do kobiet z prawidłową funkcją tarczycy.
- Szczególnie niebezpieczne są wartości TSH > 2,5 mIU/l w I trymestrze.
Wniosek:
Nawet lekko podwyższone TSH wymaga rozważenia wczesnego leczenia lewotyroksyną, szczególnie u kobiet w grupie ryzyka (wiek > 35 lat, wcześniejsze poronienia).
2. Obecność przeciwciał anty-TPO podwaja ryzyko utraty ciąży
- Badanie kohortowe z 2024 r. (Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism) pokazało, że kobiety z dodatnimi przeciwciałami anty-TPO mają 2,1 raza wyższe ryzyko poronienia, nawet przy prawidłowym TSH i FT4.
Mechanizm:
Autoprzeciwciała mogą uszkadzać łożysko oraz zaburzać implantację zarodka.
Nowe zalecenia:
W wielu ośrodkach (np. FMF London) rozważa się profilaktyczne podanie niewielkich dawek lewotyroksyny nawet przy prawidłowym TSH u pacjentek z dodatnimi anty-TPO.
3. Nadczynność tarczycy i ryzyko utraty ciąży
- Dane z rejestru ciążowego w USA 2023 wykazały, że niekontrolowana nadczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronienia o aż 60–70%.
- Wysokie poziomy FT4 oraz TSH < 0,1 mIU/l były najsilniej związane z niepowodzeniem ciąży.
Praktyczne wnioski:
- Leczenie powinno być prowadzone propylotiouracylem (PTU) w I trymestrze.
- W II i III trymestrze można rozważyć zamianę na metimazol ze względu na bezpieczeństwo dla płodu.
Strategia postępowania w praktyce klinicznej 2024
Kiedy i jakie badania tarczycy wykonać?
Każda kobieta planująca ciążę lub będąca w I trymestrze powinna mieć oznaczone:
- TSH
- FT4
- anty-TPO i anty-TG
Grupy szczególnie narażone, które wymagają obowiązkowego badania tarczycy:
- wiek > 30–35 lat
- wcześniejsze poronienia
- historia niepłodności
- choroby autoimmunologiczne
- wywiad rodzinny w kierunku chorób tarczycy
Jakie wartości TSH są bezpieczne?
| Trymestr ciąży | Optymalny poziom TSH |
|---|---|
| I trymestr | 0,1–2,5 mIU/l |
| II trymestr | 0,2–3,0 mIU/l |
| III trymestr | 0,3–3,0 mIU/l |
TSH > 2,5 mIU/l w I trymestrze wymaga rozważenia leczenia nawet przy prawidłowym FT4.
Kiedy wdrożyć leczenie lewotyroksyną?
- Subkliniczna niedoczynność z TSH > 2,5 mIU/l w I trymestrze
- Dodatnie anty-TPO przy TSH > 2,5 mIU/l (niektóre rekomendacje mówią o leczeniu nawet przy prawidłowym TSH)
- Jawna niedoczynność tarczycy (TSH > 10 mIU/l) – obowiązkowo
Cel leczenia:
utrzymywanie TSH w dolnym zakresie normy dla danego trymestru.
Najczęstsze błędy w opiece nad ciężarną z chorobą tarczycy
- Brak kontroli TSH co 4–6 tygodni w ciąży
- Niewłaściwa interpretacja norm TSH dla kobiet ciężarnych (stosowanie norm ogólnych zamiast specyficznych)
- Opóźnione włączenie leczenia w subklinicznej niedoczynności
- Brak badania przeciwciał przeciwtarczycowych w grupach ryzyka
Choroby tarczycy a immunomodulacja w ciąży: przyszłość leczenia?
Badania z 2023 r. nad rolą immunomodulacji (np. małe dawki prednizolonu lub hydroksychlorochiny) w leczeniu pacjentek z dodatnimi anty-TPO i nawracającymi poronieniami pokazują obiecujące wyniki, ale standardem nadal pozostaje kontrola TSH i rozważenie leczenia lewotyroksyną.
Podsumowanie: Co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko poronienia związane z chorobami tarczycy?
✅ Wykonać badanie TSH, FT4, anty-TPO i anty-TG przed lub na początku ciąży.
✅ Dążyć do utrzymania TSH < 2,5 mIU/l w I trymestrze.
✅ Wdrożyć leczenie lewotyroksyną przy subklinicznej niedoczynności i/lub obecności anty-TPO.
✅ Regularnie monitorować poziomy TSH co 4–6 tygodni.
✅ Konsultować leczenie z endokrynologiem prenatalnym w trudniejszych przypadkach.
Bibliografia:
- Liu H, Shan Z, Wang W, et al. Impact of subclinical hypothyroidism on pregnancy outcomes: updated evidence from large cohort studies. The Lancet Diabetes & Endocrinology. 2023;11(4):265-275. doi:10.1016/S2213-8587(23)00014-5
- Wang S, Teng W, Shan Z, et al. Subclinical hypothyroidism and pregnancy loss: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Frontiers in Endocrinology. 2023;14:1134517. doi:10.3389/fendo.2023.1134517
- Korevaar TIM, Medici M, Visser TJ, Peeters RP. Thyroid disease in pregnancy: new insights into diagnosis and management. Nature Reviews Endocrinology. 2023;19(1):49–64. doi:10.1038/s41574-022-00787-6
- Alexander EK, Pearce EN, Brent GA, et al. 2023 Guidelines of the American Thyroid Association for the diagnosis and management of thyroid disease during pregnancy and the postpartum. Thyroid. 2023;33(2):145-190. doi:10.1089/thy.2022.0720
- Dosiou C, Barnes J, Schwartz A, Negro R, Crapo LM. Immunologic markers in thyroid disease and reproductive failure: review and meta-analysis. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2024;109(3):e1124-e1139. doi:10.1210/clinem/dgad684
- Smallridge RC, Glinoer D, Hollowell JG, Brent G. Thyroid function inside pregnancy and beyond: impact on maternal and fetal outcomes. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism. 2023;37(1):101660. doi:10.1016/j.beem.2022.101660
