Kwas foliowy (witamina B9) od lat jest podstawowym suplementem zalecanym kobietom planującym ciążę i będącym w ciąży. Jednak wraz z rosnącą świadomością na temat mutacji genu MTHFR i dostępności aktywnych form folianów, pojawiło się wiele pytań: czy przyjmowanie zwykłego kwasu foliowego jest bezpieczne? Czy aktywne foliany są lepsze? Kiedy zaczać suplementację? Odpowiadamy na podstawie najnowszych badań naukowych i oficjalnych stanowisk.
Spis treści
1. Dlaczego kwas foliowy jest ważny?
Kwas foliowy odgrywa kluczową rolę w:
- tworzeniu DNA i RNA,
- podziałach komórkowych,
- rozwoju układu nerwowego płodu,
- zapobieganiu wadom cewy nerwowej (np. rozszczep kręgosłupa, bezmózgowie).
Braki kwasu foliowego w organizmie kobiety przed ciążą i na początku ciąży zwiększają ryzyko poważnych wad wrodzonych.
2. Kiedy rozpocząć suplementację?
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP, 2024) oraz WHO, suplementację kwasu foliowego powinno się rozpocząć co najmniej 12 tygodni przed planowaną ciążą.
Optymalna dawka:
- 0,4 mg kwasu foliowego dziennie dla kobiet zdrowych,
- wyższe dawki (do 4 mg dziennie) dla kobiet z obciążonym wywiadem położniczym lub mutacją MTHFR.
Suplementację należy kontynuować przez całą ciążę.
3. Zwykły kwas foliowy czy aktywne foliany?
Nowości 2024:
- PTGiP w oficjalnym stanowisku z marca 2024 roku potwierdza wyższość aktywnych folianów (np. L-metylofolianu wapnia) nad syntetycznym kwasem foliowym.
- Aktywne foliany mają większą biodostępność, szybciej są wchłaniane i omijają defekty enzymatyczne (np. mutacje MTHFR).
- U osób z mutacją genu MTHFR zwykły kwas foliowy może się kumulować i być potencjalnie toksyczny.
Wniosek: Aktywne formy folianów wydają się być bezpieczniejszym i skuteczniejszym wyborem, szczególnie w okresie planowania i w pierwszym trymestrze ciąży.
4. Mutacja MTHFR – czy trzeba się badać?
- Do 50% populacji może mieć pewne warianty mutacji MTHFR.
- Rutynowe badania w kierunku mutacji nie są zalecane u zdrowych kobiet bez nawracających poronień.
- Stres związany z wynikiem może być niepotrzebny i wpływać negatywnie na planowanie ciąży.
Rekomendacja: U kobiet zdrowych, bez problemów położniczych, nie ma potrzeby rutynowego badania MTHFR. Ważne jest stosowanie aktywnych folianów lub klasycznego kwasu foliowego według aktualnych zaleceń.
5. Czy kwas foliowy może być szkodliwy?
- Nadmiar kwasu foliowego (szczególnie syntetycznego) może prowadzić do akumulacji niezmetabolizowanego kwasu foliowego, zwłaszcza u osób z mutacją MTHFR.
- Aktywne foliany praktycznie eliminują to ryzyko.
Wnioski ze współczesnych badań sugerują, że przy prawidłowym dawkowaniu kwas foliowy lub aktywne foliany są bezpieczne i niezbędne w profilaktyce wad rozwojowych.
Podsumowanie
- TAK, kobiety planujące ciążę i będące w ciąży powinny suplementować kwas foliowy lub aktywne foliany.
- TAK, suplementację warto rozpocząć minimum 3 miesiące przed ciążą.
- TAK, aktywne foliany mogą być bezpieczniejszym wyborem, zwłaszcza przy podejrzeniu mutacji MTHFR.
- NIE, nie ma potrzeby rutynowego badania mutacji MTHFR u zdrowych kobiet.
- TAK, suplementacja powinna być kontynuowana przez całą ciążę.
Bibliografia:
- Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. „Stanowisko PTGiP w sprawie suplementacji folianów”, 2024.
- World Health Organization. „Folic Acid Supplementation”. [https://www.who.int/]
- Obeid R, Pietrzik K. „Folate and neural tube defect prevention: the debate continues”. Clinical Nutrition, 2023.
- Bailey LB. „Folate in Health and Disease”. CRC Press, 2022.
- Frontiers in Genetics. „MTHFR gene variants and folate metabolism”. 2023.
