Endometrioza – cicha epidemia bólu i niepłodności. Nowoczesne spojrzenie i najnowsze badania

Spis treści:

1. Na czym polega endometrioza?
2. Objawy endometriozy
3. Leki przy endometriozie
4. Niepłodność a endometrioza
5. Najnowsze badania i terapie (2023–2025)
6. Wnioski i rekomendacje
7. Bibliografia

Na czym polega endometrioza?

Endometrioza to przewlekła, zapalna choroba, w której komórki podobne do błony śluzowej macicy (endometrium) znajdują się poza jamą macicy. Najczęściej umiejscowione są w jajnikach, jajowodach, jamie otrzewnej, a także na pęcherzu, jelitach czy bliznach po cesarskim cięciu. W rzadkich przypadkach odnotowano ogniska endometriozy w płucach, nosie, a nawet w mózgu.

Zjawisko to tłumaczy się m.in. tzw. „wsteczną miesiączką”, czyli cofnięciem krwi miesiączkowej do jamy otrzewnej, oraz obecnością komórek macierzystych zdolnych do przekształcenia się w endometrium poza macicą. Endometrioza jest też powiązana z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Choruje na nią około 10–15% kobiet w wieku rozrodczym.

Objawy endometriozy

Najbardziej charakterystyczne objawy to:

• silny, przewlekły ból miednicy,
• bolesne miesiączki (dysmenorrhea),
• ból w trakcie stosunku (dyspareunia),
• bóle przy oddawaniu moczu i stolca,
• przewlekłe zmęczenie,
• niepłodność,
• obniżony nastrój, depresja, lęki.

U niektórych kobiet endometrioza przebiega bezobjawowo. Co istotne – stopień zaawansowania choroby nie zawsze koreluje z intensywnością dolegliwości bólowych.

Leki przy endometriozie

Leczenie endometriozy opiera się na:

• leczeniu objawowym bólu: NLPZ, opioidy,
• terapii hormonalnej (CYP, gestageny, analogi GnRH),
• leczeniu chirurgicznym: usunięcie ognisk endometriozy, torbieli i zrostów.

Obecnie trwają badania nad lekami modulującymi układ immunologiczny i hormonalny bez wywoływania skutków ubocznych sztucznej menopauzy. Nadzieję budzą doustne inhibitory aromatazy i selektywne modulatory receptora progesteronowego.

Niepłodność a endometrioza

Endometrioza jest wykrywana u 30–50% kobiet borykających się z niepłodnością. Choroba może:

• mechanicznie utrudniać zapłodnienie (zrosty, torbiele jajników, niedrożność jajowodów),
• wpływać na jakość komórek jajowych i zarodków,
• zaburzać implantację przez stan zapalny i nieprawidłowe cytokiny.

U wielu kobiet możliwe jest uzyskanie ciąży po leczeniu farmakologicznym lub chirurgicznym. W zaawansowanych przypadkach skuteczne są techniki wspomaganego rozrodu (IUI, IVF). Endometrioza nie pogarsza przebiegu ciąży, ale wymaga nadzoru specjalistycznego.

Najnowsze badania i terapie (2023–2025)

• 2023 – JAMA & Lancet: badania wskazują na skuteczność nowego doustnego leku elagoliksu w terapii bólu związanego z endometriozą przy znacznie mniejszych skutkach ubocznych.
• Nature Reviews Reproductive Medicine 2024: potwierdzono związek między wczesnym narażeniem na ftalany i BPA a większym ryzykiem rozwoju endometriozy.
• 2024 – NEJM: terapia biologiczna oparta na przeciwciałach monoklonalnych skierowanych przeciwko markerowi CD138 zmniejsza stan zapalny w endometriozie.
• 2025 – Genomic Medicine Reports: odkrycie biomarkerów genetycznych (np. mutacja ARID1A) może pozwolić na wczesne rozpoznanie choroby u kobiet z wywiadem rodzinnym.
• WHO 2025: wprowadzono globalne wytyczne diagnostyczne i terapeutyczne, promując interdyscyplinarne podejście – ginekolog, immunolog, psycholog, dietetyk.

Wnioski i rekomendacje

Endometrioza to poważna choroba przewlekła o podłożu zapalnym i hormonalnym. Często mylona z „normalnymi” dolegliwościami miesiączkowymi, powinna być diagnozowana już na podstawie objawów, a nie tylko potwierdzona operacyjnie.

Rekomendacje dla kobiet:

• jeśli masz bolesne miesiączki lub trudności z zajściem w ciążę – zgłoś się do ginekologa,
• stosuj dietę przeciwzapalną (bogatą w omega-3, błonnik, warzywa),
• rozważ fizjoterapię uroginekologiczną i wsparcie psychologiczne,
• monitoruj objawy w aplikacjach i prowadź dziennik cyklu,
• nie daj sobie wmówić, że „tak musi boleć” – to mit.

Endometrioza to nie tylko choroba – to codzienne wyzwanie. Dzięki nowoczesnej medycynie, multidyscyplinarnemu podejściu i wzrastającej świadomości, kobiety mogą odzyskać komfort życia i spełnienie w macierzyństwie.

Pragniemy polecić markę EndoMe (https://endome.pl/) – ich produkty powstały z prawdziwej potrzeby kobiet zmagających się z endometriozą. W ofercie znajdziecie m.in. suplementy diety (EndoBase, EndoOmega, EndoProbio), specjalistyczne olejki i mieszanki ziołowe, a także urządzenia TENS i termiczne masażery. Każdy produkt jest opracowany w oparciu o najnowsze badania, z dbałością o jakość i biodostępność składników, tak aby skutecznie łagodzić ból, redukować stan zapalny i wspierać równowagę hormonalną.

Markę EndoMe stworzyła Karolina Szymczak-Adamczyk, żona Adama Adamczyka, a sama idea powstania firmy wynika z jej osobistych doświadczeń i chęci pomocy kobietom cierpiącym na tę przewlekłą chorobę endome.pl.

Bibliografia

1. Taylor HS, et al. „Elagolix for the management of endometriosis-associated pain: results from two pivotal phase 3 trials.” Lancet 2023.
2. World Health Organization (WHO). Global guidelines for the diagnosis and management of endometriosis. Geneva: WHO; 2025.
3. Giudice LC. „Endometriosis.” New England Journal of Medicine, 2024; 390(4): 325–337.
4. Harada T, et al. „Environmental exposure to endocrine-disrupting chemicals and endometriosis.” Nat Rev Reprod Med 2024.
5. Genomic Medicine Reports. „ARID1A mutation and early diagnosis of endometriosis in high-risk populations.” 2025.
6. Zondervan KT, et al. „Endometriosis.” Nat Rev Dis Primers 2023; 9: 45.
7. ASRM Practice Committee. „Diagnosis and Management of Endometriosis: A Clinical Practice Guideline.” Fertility and Sterility, 2023.