Niedobór witaminy D jest poważnym problemem dotyczącym różnych grup wiekowych. Awitaminoza w przypadku wspomnianego związku organicznego jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia, ponieważ niedobór witaminy D w dużej mierze przyczynia się do rozwoju groźnych chorób.
Niedostateczna ilość witaminy D w organizmie jest czynnikiem ryzyka szeregu chorób, takich jak krzywica, osteoporoza i osteomalacja. Poza tym, niedobór witaminy D sprzyja rozwojowi cukrzycy typu pierwszego, chorób nowotworowych i autoimmunologicznych oraz schorzeń układu sercowo – naczyniowego. Badania wykazały również, że niewłaściwe zaopatrzenie organizmu we wspomniany związek organiczny przyczynia się również do rozwoju zespołu metabolicznego. Dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości witaminy D każdego dnia jest zatem niezbędne do tego, aby funkcjonował prawidłowo. Zaniedbania w tym zakresie mają bardzo złe skutki. Wystarczy zapoznać się z listą chorób, które mogą rozwinąć się na podłożu niedostatecznego poziomu wspomnianego związku organicznego w organizmie. Niedobór witaminy D jest czynnikiem ryzyka takich chorób autoimmunologicznych, jak stwardnienie rozsiane, układowy toczeń rumieniowy i reumatoidalne zapalenie stawów. Zwiększa on także ryzyko rozwoju nowotworu prostaty, piersi i jelita grubego.
Spis treści
Diagnoza awitaminozy D
Podstawowym wskaźnikiem pozwalającym określić poziom witaminy D w organizmie jest stężenie 25 – OHD, czyli 25 – hydroksywitaminy D. U dzieci prawidłowy poziom tego składnika w surowicy wynosi w granicach 50 – 150 nmol/l, zaś u osób dorosłych powinien mieścić się w przedziale 75 – 200 nmol/l. Warto zbadać stężenie 25 – OHD szczególnie w okresie jesienno – zimowym, kiedy niedobór słońca może dodatkowo przyczynić się do obniżonego poziomu 25 – hydroksywitaminy D. Dieta bogata w wapń i witaminę D nie wystarczy do tego, aby obniżyć ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych. Konieczne jest również zapewnienie sobie aktywnego wypoczynku na świeżym powietrze, co najmniej 3 – 4 razy w tygodniu, a najlepiej codziennie.
D jak dieta
Jadłospis powinien zawierać produkty bogate we wszystkie niezbędne dla organizmu składniki odżywcze, minerały i witaminy. Osoby podejrzewające niedobór witaminy D lub u`/ których stwierdzono awitaminozę powinny uważnie przyjrzeć się codziennemu menu. Chcąc poprawić efekty suplementacji witaminy D należy dostarczać ją organizmowi w naturalnej postaci. Witamina D wchodząca w skład produktów spożywczych jest łatwiej przyswajalna. Szereg produktów mlecznych jest wzbogacanych witaminą D. Jej bogatym źródłem są również ryby i mleko.
Nie uciekaj przed słońcem
Stosowanie kosmetyków zawierających filtry przeciwsłoneczne skutecznie chroni przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Niemniej co za dużo, to nie zdrowo. Organizm ludzki jest zdolny do samodzielnego syntetyzowania witaminy D. Niemniej proces ten odbywa się wyłącznie pod wpływem słońca. Regularna ekspozycja na słońce jest endogennym źródłem witaminy D. W strefie klimatu umiarkowanego organizm człowieka może syntetyzować witaminę D w okresie od kwietnia do września, przy czym wymagana jest około 15 – minutowa ekspozycja na słońce przy założeniu, że około 18% powierzchni ciała pozostaje odsłonięte. Zaleca się wybrać na spacer w godzinach 10 – 15.
Od października do marca ilość promieni słonecznych docierających do skóry jest zbyt mała, aby umożliwić organizmowi produkcję witaminy D. Trzeba umieć znaleźć złoty środek między ochroną przed zachorowaniem na raka skóry, a utrzymaniem odpowiedniego poziomu witaminy D w organizmie. Zasada ta nie dotyczy dzieci poniżej szóstego miesiąca życia, dla których bezpośrednia ekspozycja na słońce jest szkodliwa. Obecnie standardem jest podawanie dzieciom preparatu zawierającego witaminę D.
Suplementacja witaminy D
Noworodki donoszone powinny otrzymywać dawkę 400 IU na dobę. Należy podawać witaminę D w podanej ilości u wszystkich noworodków już od pierwszego dnia życia. Przedwcześnie urodzone noworodki posiadają nieco inne zapotrzebowanie. Zaleca się podawanie im dawki równej około 400 – 800 IU na dobę. Powinno się podawać witaminę D już od pierwszych dni życia o ile jest możliwe żywienie przez przewód pokarmowy. Należy kontynuować suplementację witaminy D aż do ukończenia czterdziestego tygodnia wieku skorygowanego. Określoną dawkę leku mieszczącą się w podanym wyżej przedziale określa lekarz po zapoznaniu się ze stanem zdrowia dziecka. Po ukończeniu przez nie czterdziestego tygodnia wieku skorygowanego powinno się podawać mu witaminę D w dawce zalecanej dla niemowląt urodzonych o czasie. Dziecko może otrzymywać witaminę D w postaci mleka modyfikowanego lub pokarmu kobiecego ze wzmacniaczem. W takiej sytuacji konieczne jest uwzględnienie dostarczanej w ten sposób witaminy D i stosowne obniżenie dawki preparatu witaminowego.
Niemowlęta urodzone o czasie i karmione piersią powinny otrzymywać 400 IU witaminy D na dobę. Jeżeli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym całkowita podaż witaminy D również nie może przekraczać podanej dawki. W związku z tym, jeżeli dziecko otrzymuje około 1000 ml mleka początkowego i 700 – 800 ml mleka następnego nie ma konieczności dodatkowego stosowania suplementu diety. Możliwe jest także urozmaicenie dziecięcego menu i karmienie go w mieszany sposób. Wówczas dawka suplementu diety powinna zostać określona indywidualnie przez lekarza. Nie bierze się pod uwagę pokarmu kobiecego, ponieważ zawiera ono nie więcej niż 50 IU w jednym litrze.
Zapotrzebowanie na witaminę D
U dzieci od pierwszego do osiemnastego roku życia oraz u osób dorosłych zapotrzebowanie na witaminę D jest nieco inne. Przy umiejętnym skomponowaniu jadłospisu stosowanie dodatkowego suplementu diety nie jest konieczne. W pierwszej grupie, czyli u dzieci dzienna dawka witaminy D dostarczanej organizmowi powinna wynosić 400 IU na dobę. Dzieci zmagające się z nadwagą lub otyłością powinny zażywać około 800 – 1000 IU na dobę, lecz zwiększenie dawki witaminy D powinno być skonsultowane z lekarzem. Dorośli potrzebują natomiast 800 – 1000 IU witaminy D na dobę. Należy dodać, że zarówno w przypadku dzieci, jak i u osób dorosłych podane dawki są nieco za wysokie w okresie od kwietnia do września, kiedy organizm może samodzielnie syntetyzować witaminę D w skórze. Nie zawsze jednak jest to możliwe w związku ze stosowaniem preparatów zapewniających kompleksową ochronę przed promieniowaniem słonecznym. Po ukończeniu 65. roku życia dochodzi do stopniowego obniżenia efektywności syntezy skórnej witaminy D. Stąd też zaleca się suplementację w dawce 800 – 1000 UI na dobę przez cały rok. Dodatkowym argumentem przemawiającym za suplementacją jest podwyższone ryzyko złamań kości.
Witamina D a ciąża i laktacja
Kobiety w okresie ciąży i laktacji potrzebują nieco więcej witaminy D. Powinny one dołożyć starań, aby stężenie 25 – OHD w surowicy było prawidłowe. Przed planowaną ciążą warto zatem wykonać proste badanie, które pozwoli określić, czy pacjentka cierpi na niedobór witaminy D. Suplementacja witaminy D w dawce 400 UI na dobę jest zbyt niska. Do drugiego trymestru ciąży dawka witaminy D powinna wynosić 800 – 1000 IU na dobę. W praktyce lekarz określa dawkę witaminy D indywidualnie, aby poziom 25 – OHD w surowicy wynosił więcej niż 30 ng/ml.
Leczenie niedoboru witaminy D
Ciężki niedobór witaminy D jest stwierdzany wtedy, gdy stężenie 25 – OHD w surowicy wynosi mniej niż 10 ng/ml. Stosowanie leczniczych dawek jest zalecane przez okres trzech miesięcy. Terapeutyczne dawki witaminy D są różne w zależności od wieku pacjenta. U dzieci poniżej pierwszego miesiąca życia lecznicza dawka wynosi 1000 IU na dobę. U dzieci w wieku od drugiego do dwunastego miesiąca życia dawka terapeutyczna waha się w granicach 1000 – 3000 IU na dobę. Z kolei u dzieci powyżej dwunastego miesiąca życia powinna ona wynosić 5000 IU na dobę. Dawka terapeutyczna u dorosłych wynosi w zależności od wieku, masy ciała i wzrostu nie więcej niż 7000 IU na dobę. Nie wolno przyjmować preparatu na własną rękę. W czasie leczenia ciężkiego niedoboru witaminy D konieczne jest monitorowanie poziomu 25 – OHD, a także fosfatazy alkalicznej i wapnia w surowicy. Należy też monitorować poziom wydalania wapnia z moczem raz na około 4 – 12 tygodni.
Potylica a niedobór witaminy D
U noworodków o niedoborze witaminy D mogą świadczyć takie symptomy, jak opóźnione ząbkowanie, późne pojawienie się jąder kostnienia głowy kości udowej, a także nadmierna potliwość i rozmiękanie potylicy. Niemniej nie należy w takiej sytuacji samodzielnie bez wiedzy lekarza zwiększać dawki witaminy D. W razie wątpliwości zaleca się oznaczenie podstawowych parametrów gospodarki wapniowo – fosforanowej oraz poziomu 25 – OHD. Jeżeli zaś podejrzewa się rozwój krzywicy należy wykonać RTG nadgarstka. Należy dodać, że rozmiękanie potylicy może być efektem nie tyle niedoboru witaminy D, co nadmiaru fosforanów. Co więcej, przyczyn rozmiękania potylicy jest wiele. Objaw ten występuje niekiedy także u szybko rosnących niemowląt, które są całkowicie zdrowe.
